Może się komuś przyda
Stadia dojrzewania nasion
Ustalenie terminu pozyskania nasion powinno zawsze być poprzedzone uprzednim zbadaniem postępów dojrzewania.
W rozwoju nasion można wyróżnić szereg faz określających jednocześnie stopień ich wykształcenia się i dojrzałości. W praktyce
nasiennej fazy dojrzałości określa się na podstawie konsystencji nasienia, a więc wyróżnia się dojrzałość:
?
wodnisto-mleczną (powstawanie tkanki zapasowej, zielonkawa barwa okrywy nasiennej),
?
woskowo-mleczną (rozciągliwa jak ciasto substancja zapasowa, zanikanie chlorofilu w okresie nasienia),
?
woskową (tkanka zapasowa podobna do wosku, okrywa nasienna żółta lub szarobrunatna),
?
pełną, czyli twardą (stwardnienie tkanki zapasowej, która jest mączysta lub szklista, okrywa nasienna zwarta i skórzasta).
W miarę dojrzewania nasion maleje natężenie metabolizmu (przemiana materii), obniża się zawartość wody,
a jednocześnie następuje przebudowa związków prostych i łatwo rozpuszczalnych w wielocząsteczkowe i trudnorozpuszczalne.
Rozróżniamy dojrzałość nasion:
a)
morfologiczną
b)
fizjologiczną
a).
Nasienie dojrzałe pod względem morfologicznym jest całkowicie wykształcone, tzn. osiągnęło właściwe sobie wymiary
i ma zupełnie już uformowany zarodek; jedynie nie ma ono jeszcze zmienionej barwy, a jego substancje zapasowe nie znajdują
się w stanie gotowym do przerwania. Nasiona zebrane w tym stanie szybko tracą
zdolność kiełkowania, jeśli nie trafią na warunki sprzyjające ich dalszemu rozwojowi. Niezwłocznie wysiane lub zadołowane,
kiełkują we właściwym czasie.
b).
Nasiona dojrzałe fizjologicznie zmieniają barwę, a kiedy w ich tkankach zajdą pewne procesy biochemiczne, stają się
zdolne do przetrwania w odpowiednich dla nich warunkach bez utraty zdolności kiełkowania.
Nasiona niektórych gatunków drzew, np. wierzb, topól, brzóz, sosny pospolitej, świerka i innych, mogą kiełkować niezwłocznie
po opadnięciu. Inne, jak nasiona jodły, dębu, buka i klonu, wymagają pewnego, stosunkowo krótkiego okresu, zanim staną się
gotowe do kiełkowania. Jeszcze inne nasiona, np. lipy, grabu, jesionu i wielu krzewów, przechodzą dłuższy okres spoczynku (od
roku do kilku lat) i wymagają przedsiewnego przechowywania w określonych warunkach wilgoci, temp.,i dostępu powietrza.
Niezdolność do kiełkowania nasion dojrzałych morfologicznie, ale jeszcze niedojrzałych fizjologicznie, wynika
z niedostatecznego zaawansowania procesu przemian biochemicznych w samych nasionach. Okresowa niezdolność nasion do
kiełkowania ma różny charakter u poszczególnych gatunków. Rozróżniamy więc u nasion oporność kiełkowania, .przelegiwanie
i zapadanie w letarg.
Oporność kiełkowania
jest to czasowa niezdolność nasion do kiełkowania bezpośrednio po zbiorze, która zwykle mija po 6—8
tygodniach. Opornie kiełkują nasiona jodły, dębu, buka i jarzębiny, które zaraz po dojrzeniu opadają z drzew. Oporność
kiełkowania jest wyrazem przystosowania się tych
gatunków drzew do warunków klimatycznych i zabezpiecza nasiona przed wczesnym skiełkowaniem w jesieni.
Przelegiwanie nasion, jest to zjawisko wschodzenia nasion w rok (a nawet 2 lata) po wysiewie. W okresie przelegiwania
substancje pokarmowe nasion przechodzą
zasadnicze przemiany biochemiczne. Proces ten nazywamy też wtórnym
dojrzewaniem, w wyniku którego takie gatunki, jak limba, cis, jałowce, uzyskują dojrzałość fizjologiczną i kiełkują dopiero
na drugą wiosnę po zbiorze.
Letarg,
czyli okresowe zahamowanie zdolności kiełkowania. Występuje u nasion, które uzyskały już dojrzałość morfologiczną,
lecz nie osiągnęły dojrzałości fizjologicznej wskutek właściwości nasienia, które zależą od czynników środowiska (temperatury,
światła, wilgotności i dostępu powietrza). Do przechodzących okres letargu należą np. nasiona grabu, lipy i jesionu, które
w warunkach naturalnych nie wschodzą na pierwszą wiosnę, lecz dopiero na drugą wiosnę po dojrzewaniu.
W zależności od przeznaczenia nasiona mogą być zbierane w różnych fazach dojrzałości. Nasiona zebrane w fazach dojrzałości
mlecznej gorzej się przechowują od nasion zebranych w fazach dojrzałości woskowej i pełnej, ale w wielu przypadkach mogą
stanowić pełnowartościowy materiał siewny. Należy to mieć na uwadze planując porę zbioru niektórych nasion zapadających
w stan głębokiego spoczynku. Nasiona takich gatunków jak np. jesion wyniosły, grab zwyczajny, lipa drobnolistna, rodzime
klony, zebrane nie w pełni dojrzałe (tzw. zbiór „na zielono”),
czyli przed osiągnięciem fazy dojrzałości pełnej i zaraz
zastratyfikowane lub wysiane do gruntu kiełkują w najbliższym okresie wiosennym. Zebrane natomiast późną jesienią lub
w zimie wschodzą dopiero na następną wiosnę po długim przysposabianiu. Nasion zebranych „na zielono”-nie można
przechowywać, co uniemożliwia tworzenie zapasów. Nasiona trzeba wysiewać natychmiast, bez jakiegokolwiek podsuszania.
Jeśli więc nasiona są przeznaczone do natychmiastowego wysiewu, to zebrane mogą być na ogół bez szkody, a w odniesieniu
do gatunków wymagających stratyfikacji nawet z korzyścią, przed osiągnięciem pełnej dojrzałości fizjologicznej.
Nasiona przeznaczone do przechowywania powinny być natomiast zebrane możliwie najpóźniej.
źródło: wujek google
www.tltulowice.